Column | Paasvuren in Dinkelland: Een traditie onder vuur

Van oudsher branden er paasvuren, vooral in het noorden en hier in het oosten van het land. Ook hier in Dinkelland. We kennen in onze gemeente meer dan 20 paasvuren. Grote stapels met vooral bomen, pallets en takken gaan met Pasen in de fik. Een eeuwenoude traditie.

Een stukje geschiedenis

Het ontsteken van het paasvuur of ‘Boake’ is een traditie, die al eeuwenlang in heel Europa voorkomt. Ik ben even in deze traditie gedoken en deze gaat terug naar de Germaanse tijd. Men vermoedt dat er in de tijd van de Germanen al vuren werden ontstoken om de god Ostara een offer te brengen. Het vuur stond hierbij symbool voor vruchtbaarheid en een nieuw begin en dat werd flink gevierd. Eerst vonden dit soort feesten vaak plaats op individuele hoeven, maar in latere tijden ging men paasvuren per buurtschap of dorp organiseren.

In 1559 wordt in christelijke bronnen voor het eerst melding gemaakt van het in de brand steken van bomen en hout tijdens Pasen. In de zeventiende eeuw probeerde de protestantse kerk echter de paasvuren te verbieden, vanwege hun heidense oorsprong. Toen dat niet lukte, besloot de kerk om de traditie te ‘kerstenen’. Na de kerstening van het paasvuur kreeg dit vuur een nieuwe symboliek: de overwinning op de dood, door de opstanding van Christus tijdens Pasen. Het vuur als symbool voor een nieuw begin en een nieuw leven, zoals het bij de Germanen symbool stond voor vruchtbaarheid. Daarom wordt Pasen soms ook wel als ‘vruchtbaarheidsfeest’ aangemerkt.

Hier in Dinkelland zijn ook lokale gebruiken rond het paasvuur ontstaan. Zo spelen in Ootmarsum de ‘Poaskearls’ tot op de dag van vandaag een rol in de katholieke paastraditie tijdens het zogeheten ’vlögglen’. In Denekamp wordt naast het paasvuur een ‘Paasstaak’ gesleept en geplant, waarbij Judas en Iskariot een belangrijke rol vervullen. Veel paasvuren kennen een historie van meer dan 300 jaar en sommige tradities zijn veel jonger. Je ziet dat tradities, zoals de paasvuren, zich evolueren en zich aanpassen aan ontwikkelingen in onze maatschappij.

Traditie onder vuur

Ieder jaar komen er wel kritische berichten - vooral vanuit andere regio’s - dat de paasvuren aan banden gelegd moeten worden, omdat de paasvuren CO2, roet en fijnstof uitstoten. Echter, de traditie is zo sterk dat die deze kritiek altijd heeft doorstaan. 

In november vorig jaar werden we opgeschrikt door berichten over paasvuren en stikstof. Er blijken 16 paasvuren in onze gemeente in de nabijheid van een Natura 2000-gebied te liggen. De provincie heeft een tabel ontwikkeld, waarin de stikstofdepositie is berekend van verschillende combinaties van volumes snoeihout en afstanden tot Natura 2000-gebieden. In de tabel is af te lezen of het paasvuur effect heeft op het gebied (rood) of niet (groen). Komt de toetsing in het rode deel van de tabel, dan is een AERIUS-berekening nodig.

Organisatoren rechtstreeks benaderd door de provincie

De organisatoren (bestaande uit vrijwilligers) van deze paasvuren zijn door de provincie rechtstreeks aangeschreven. In deze brief zijn zij gewezen op het feit dat een evenement, zoals het als paasvuur, aan de Wet natuurbescherming moet voldoen. Dat zij een AERIUS-berekening zouden moeten laten uitvoeren om te beoordelen of er effecten voor de omliggende Natura 2000-gebieden zouden zijn én dat er eventueel aanpassingen van het evenement nodig zijn en het anders misschien niet door zou kunnen gaan. Deze brief heeft voor ongerustheid gezorgd bij de organisatoren: “Kan ons paasvuur wel doorgaan?”, “Hoe betalen wij de kosten van een AERIUS-berekening?”

Slechte timing

De tijd waarin deze aankondiging kwam was erg ongelukkig. Er heerst op dit moment al genoeg onzekerheid over uiteenlopende onderwerpen in onze maatschappij. Daarnaast zouden organisatoren nu in heel korte tijd in actie moeten komen en moeten investeren in tijd en geld. Dat voelt, na een erg onzekere periode van veel afgelaste evenementen, niet redelijk. Tradities als de paasgebruiken geven ons het gevoel van gemeenschappelijkheid en samen zijn. Een groot goed, juist nu.

“De tijd waarin deze aankondiging kwam, was erg ongelukkig.”

Tradities veranderen mee met de tijd, maar niet in één dag

Wij zijn als gemeente in overleg gegaan met de provincie. Gedurende het overleg met de provincie hebben wij ook geconstateerd dat de tabel onnauwkeurig is en onnodig voor ongerustheid omtrent de paasvuren kan zorgen. Wij hebben bij de provincie aangedrongen op het hanteren van een overgangsjaar, waarin wij samen zouden willen onderzoeken hoe met paasvuren in de toekomst om te gaan. Laten we in rust bekijken hoe deze evenementen in overeenstemming met de Wet natuurbescherming kunnen worden georganiseerd en meteen goed kijken naar nauwkeurige tabellen. Immaterieel erfgoed, zoals dit soort tradities veranderen mee met de tijd en met maatschappelijke veranderingen, maar niet van vandaag op morgen! De provincie heeft geen gehoor gegeven aan onze oproep.

Eigen berekeningen

Wij hebben als gemeente tussentijds al AERIUS-berekeningen laten uitvoeren voor de paasvuren, die volgens de tabel in het rood staan. Het gaat hier in Dinkelland om vijf paasvuren. Uit onze berekeningen blijkt dat er alsnog drie paasvuren gewoon doorgang kunnen vinden. Met de overige twee zijn we in overleg om mogelijke aanpassingen in omvang en/of locatie te bespreken.

“Tradities als de paasgebruiken geven ons het gevoel van gemeenschappelijkheid en samen zijn, een groot goed, juist nu.”

Geen schoonheidsprijs voor de provincie

Het is een wettelijke verplichting die de provincie moet uitvoeren. De stikstof die deze paasvuren uitstoten brengen mogelijk schade toe aan onze Natura 2000 gebieden. Daar ligt wat mij betreft ook niet de discussie, maar het moge duidelijk zijn dat wij in Dinkelland niet tevreden zijn over de overhaaste aanpak van de provincie, met te weinig oog voor het belang van deze traditie voor onze gemeenschap.

Hiermee hopen wij het dossier paasvuren afgerond te hebben, met een gunstige uitkomst voor het behoud van deze eeuwenoude traditie. 

John Joosten
Burgemeester gemeente Dinkelland